De Flearmûs fan ‘e Broeretsjerke

BOLSWARD – In het kader van het 11Fountainsproject krijgt elke Friese stad een eigen fontein. De fonteincommissie vertelt over de totstandkoming van het ontwerp voor Bolsward.

Opgevangen gesprek op het Broereplein: “Heb je het al gehoord, er komt hier een beeld van een vleermuis.” “Wát zeg je? Een vléérmuis? Ik wist dat er iets met kunst zou komen, maar een vléérmuis, wie haalt dat nou weer in z’n hoofd?” “Ja, ik moet toegeven, ik had er ook niet één-twee-drie aan gedacht. Ik had eerder gedacht aan een koe of zo, of wat opgestapelde melkbussen, of een paar schaatsers, of een elfstedenfietser voor mijn part, maar een vleermuis…. dat had ik niet aan zien komen. Moest er ook even aan wennen.”

Inderdaad, het is even wennen: een vleermuis. Maar die vleermuis komt niet zomaar uit de lucht vallen. Nou ja, eigenlijk ook wel een beetje. Laten we bij het begin beginnen.

In het kader van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa krijgt ieder van de 11 steden een fontein, gemaakt door befaamde internationale kunstenaars. Iedere kunstenaar wordt zorgvuldig gekozen bij het karakter en geschiedenis van de stad. Voor Bolsward met zijn rijke religieuze geschiedenis en barokke stadhuis leek de Belgische kunstenaar Johan Creten de juiste keuze.

Creten heeft de stad een paar keer bezocht en daarbij verschillende mensen gesproken om meer te weten te komen over de geschiedenis van de stad en te overleggen over een goede locatie. Hij was vanaf het begin onder indruk van de Broerekerk. Toen de mogelijkheid zich voordeed dat de fontein op het Broereplein een plek zou kunnen vinden, zocht hij naar iets dat aan zou sluiten bij de kerk. Hier een paar stukjes uit een brief die hij daarover schreef:

“(…) Wat een indrukwekkende maar ook tragische plek. Die dreigende gevel vol geschiedenis, gotiek in al zijn pracht. Maar ook, wat een moeilijke plek. Steeds ontbrak er iets aan alles wat ik bedacht.Tot ik bij één van de bezoeken naar de vorm van de gevel keek, in tegenlicht, en plots had ik die revelatie …..een Vleermuis.

Vleermuizen zijn mysterieuze, wonderlijke dieren. Ze fascineren en intrigeren, de volksverhalen staan er vol van. Daarnaast is hun plek in het ecosysteem cruciaal. Ik ontdekte dat er bij Bolsward in het dorp Tjerkwerd zeer bijzondere vleermuizen huizen.Dus begon ik te boetseren en te schetsen, waarbij ik onder meer geïnspireerd werddoor de ‘Gargouilles’ op de gotische kathedralen. Ze hebben daar een beschermende functie, schrikken de donkere krachten af. (…)

De Vleermuis heeft een rijke symbolische betekenis.In de Aziatische cultuur staat hij symbool voor rijkdom, voorspoed en een hoge, gelukkige ouderdom. Bij de Amerikaanse Indianen staat hij voor Wedergeboorte.Bij ons symboliseeertde vleermuis vaakde nacht enduistere krachten en wordt hij gezien als iets griezeligs en angstaanjagends. Dat zie je bijvoorbeeld terug bij de gothic-subcultuur.Maar in de populaire cultuur symboliseert hij ook een reddende figuur, een positieve kracht (denk aan Batman).

De vleermuis kan dus op vele manieren geïnterpreteerd worden en de complexiteit krijgen die hoort bij een kunstwerk. De betekenis van het beeld moet ons telkens weer ontsnappen. Zo kan heteen nieuw mysterie worden in de stad. (…)

Terwijl ik al boetserend verder dacht, kreeg ik plots een tweede ingeving:zou het niet mooi als ik het zo maak dat de bezoeker het beeld symbolisch kan overwinnen? (…) Zou het daardoor niet nog beter werken op dat plein? (…)

Al die verschillende aspecten maken dat de Vleermuis een enorme trekpleister kan worden waar mensen graag mee op de foto gaan. Zo krijgt hij, in relatie met de afgebrande kerk, een helende functie.”

In 2018 is Leeuwarden – met de hele provincie Fryslân samen – Culturele Hoofdstad van Europa; een geweldig evenement dat Friesland in binnen- en buitenland op de kaart zet, ook ná 2018. 11Fountains is een van de grootste van de projecten van CH2018 en het enige dat blijvend zal zijn.

Met 11 Fountains krijgt ieder van de Friese Elf Steden een fontein, ontworpen door elf internationaal gerenommeerde kunstenaars uit elf verschillende landen. De fonteinen – of eigenlijk: waterkunstwerken – blijven na 2018 staan en worden nieuw cultureel erfgoed.

De 11Fountains: elf fonteinen voor Friesland

11Fountains is een idee van kunstcriticus en tentoonstellingsmaker Anna Tilroe. Inspiratiebron waren de prachtige historische elf steden met hun vele kunst-en cultuurschatten, de gemeenschapszin bij de bewoners én het feit dat Friesland internationaal koploper is op het gebied van watertechnologie. Met de elf fonteinen wordende elf steden via de kunst op een unieke wijze met elkaar verbonden, ontstaan nieuwe ontmoetingsplekken voor de gemeenschap en wordt Friesland een nieuwe bestemming voor het internationale cultuurtoerisme.

Johan Creten ontwerpt fontein Bolsward

Johan Creten (1963, Sint Truiden, België) begon in de jaren ‘80 te werken met keramiek, wat in die tijd absoluut not done was binnen de beeldende kunst. Tegenwoordig is keramische kunst volkomen geaccepteerd en worden er grote tentoonstellingen aan gewijd. Creten wordt alom beschouwd als een van de wegbereiders hiervoor. De vaak in prachtige kleuren geglazuurde kleisculpturen en grootschalige bronzen beelden van Johan Creten worden nu wereldwijd tentoongesteld in belangrijke galeries en musea en zijn zeer gewild bij grote, particuliere verzamelaars. In 2014 viel hem als eerste levende Belg de eer te beurt van een solo-tentoonstelling in het Louvre in Parijs. In 2014 was op uitgebreide schaal werk van hem te zien in het Bonnefanten Museum in Maastricht en in het beeldenpark Middelheim bij Antwerpen. In 2015 prees veilinghuis Christie’s hem aan als ‘One To Watch’.

Bekijk de Flearmûs op zaterdag 26 november

Nieuwsgierige Bolswarders kunnen op zaterdag 26 november met eigen ogen zien hoe de Vleermuis er uit komt te zien en wat Johan Creten bedoelt met ‘hem symbolisch overwinnen’. Het ontwerp is te zien vanaf 13.00 tot 17.00 uur in de Broerekerk. De bedoeling is dat ook het Broereplein aangepast wordt. Op deze middag hebben bewoners ook de mogelijkheid aan te geven hoe zij de herinrichting het liefste zien.

De fonteincommissie bestaat uit  Daniël Nauta, Michiel Galama, Eize Wiersma, Kirsten Dijk, Ton Visser en Piebe Piebenga.